De Nornen
Schikgodinen bij de bron van Urðr
onder de wereldboom Yggdrasil
90
De Nornen zijn de machtigste godinnen uit de Noorse mythologie aangezien ze het lot bepalen van zowel de goden als de mensen.
In de Völuspá lezen we over deze drie nornen:
19 |
Ik weet waar een es staat, die Yggdrasil heet, |
20 |
Drie jonge vrouwen die veel wijsheid bezitten, |
| (Otten, Edda Blz. 5) | |
Marcel Otten heeft in zijn Edda vertaling de namen van de nornen al vertaald;
Urd betekend verleden, Verdandi betekend heden en Skuld staat voor de toekomst. In de engelse vertaling van de
Edda van Jackson Crawford lezen hier dat deze drie nornen het lot der mensen kerven;
"They carve men's fates, they determine destiny's laws,
they choose the lifespan of every human child, and how each life will end."
In de Proza Edda komen we dit drietal in "De begoocheling van Gyfli; 15" ook tegen.
Hierin lezen we dat Yggdrasil drie wortels heeft; één wortel komt uit bij de Asen, een andere bij de Reuzen en de derde wortel komt uit in de hemel;
onder deze derde wortel van Yggdrasil ligt de bron Urd, waar de goden samen komen om recht te spreken.
De drie nornen genaamd Urd, Verdandi en Skuld komen in deze tekst in de Proza Edda uit een
hal en hebben een verschillende achtergrond: de een komt van de elfen, de ander van de dwergen, de ander van de Asen
(zie ook Fafnismal 13 in Crawford's Edda Blz. 244,
Larrington's Edda Blz.155 en
Otten's Edda Blz. 169).
In verschillende engelse vertalingen die ik heb van de Proza Edda spreekt men na de namen van de drie nornen genoemd te hebben over andere nornen,
die dan van de asen, dwergen en elfen afstammen. De nornen Urd, Verdandi en Skuld zouden dan niet van asen, dwergen en elfen afstammen maar
staan dan mogelijk bovenaan een hierarchie van nornen, en die andere nornen stammen dan van de asen, dwergen en elfen.
Hieronder zijn goede nornen en slechte nornen en heeft men pech wanneer je lot door een slechte norn bepaald wordt.
De nornen Urd, Verdandi en Skuld zouden volgens sommigen van de Jötunn (reuzen) kunnen stammen, dat zou je kunnen halen uit de
Völuspá 8-9: "... until three ogre-girls came, all-powerfull women, out of Giant-land. Then all the Powers went to the thrones
of fate, the sacrosanct gods, and considered this..." (Edda van Larrington, Blz.5)
Deze aanwijzing is wat zwak; in deze tekst worden de Nornen of hun namen verder niet genoemd. Een vergelijkbare aanwijzing komen we
tegen in de Proza Edda in "De begoocheling van Gyfli; 14, waarin ook sprake is van de zetels van de Goden voor rechtspraak en de komst
van machtige vrouwen der reuzinnen. Doch ook hier zien we geen verband met het lot en worden de nornen niet genoemd. Het gaat echter wel om drie
zeer machtige vrouwen, dus dat men hierbij aan de Nornen denkt die het lot van mensen en van de goden bepalen is niet zo ver gezocht.
(Bronnen:
Asraaf Blz. 74, 78,
Bek-Pedersen Blz. 74-76,
Byock's Prose Edda Blz. 26,
Davidson Blz. 27, 213,
Faulkes Prose Edda Blz. 18,
Goos Blz. 222-225,
Moon Blz. 14-15,
Vermeyden/Quak Blz. 136,
Vermeyden Proza Edda Blz. 35-36,
YouTube Jackson Crawford about the Norns).
Urd, Verdandi en Skuld
In verschillende vertalingen van de oude teksten komen we verschillende duidingen tegen van de betekenis van de namen van de nornen.
Bij Urd: verleden, gebeurt, lot, wyrd.
Bij Verdandi: heden, worden, bestaan.
Bij Skuld: toekomst, moet-zijn, schuld, verplichting.
Skuld komen we ook tegen in de Völuspá 30 en in de
Proza Edda in de "De begoocheling van Gyfli; 36".
Skuld is in de Proza Edda de jongste norn, die hier net als in de Völuspá als een
Walkure meerijd om over de gevechten te beslissen en de doden uit te kiezen.
Dat er verschillende Nornen zijn en ook andere volken zoals de Hunnen hun eigen Nornen hebben, komen we verder nog tegen in de ballade van Atli
(Crawford's Edda, Atlakviða 16);
"if you had ... taken the land of Attila, and made corpses of these Huns - if you had let their Norns weep ..."
(Bronnen:
Asraaf Blz. 60, 74-75, 77,
Bek-Pedersen Blz. 76-83,
Byock's Prose Edda Blz. 26,
Crawford's Edda Blz. 8-9, 298,
Faulkes Prose Edda Blz. 31,
Goos Blz. 222, 225,
Larrington's Edda Blz. 8, 207,
Moon Blz. 4,
Otten's Edda Blz. 7, 239,
Wormhoudt Blz. 129-130,
Vermeyden/Quak Blz. 138).
De bron Urd / Urðarbrunnr
In de Proza Edda lezen we in "De begoocheling van Gyfli; 15" dat de bron
Mímir bij de wortel ligt die naar de wereld der Reuzen gaat. Mímir is bron der wijsheid waaruit Odin drinkt nadat hij
daarvoor een oog heeft opgeoffert.
(zie ook Völuspá 28 in Crawford's Edda Blz. 8,
Larrington's Edda Blz. 7 en
Otten's Edda Blz. 7).
Bij de derde wortel die naar de hemel gaat ligt de bron Urd; waar de goden samenkomen om recht te spreken.
Urd is een woord met een lange geschiedenis in de betekenis van 'lot'. In het Oud Hoog Duits krijgen we Wurt en in Oud Engels Wyrd;
de Bron van Wyrd, de Bron van het Lot.
(Zie
Asraaf Blz. 74,
Bek-Pedersen Blz. 80,
Goos Blz. 222 en
Moon Blz. 34-35).
In Havamal 111 wordt de bron en een hoge zetel genoemd, in de Proza Edda in de
"De begoocheling van Gyfli; 15" komen de goden hier bijeen om te vergaderen, om recht te spreken; een Ding-plaats,
een plaats waar het lot bepaald wordt tijdens een rechtsge-ding. De vergadering der Goden en het rechtsgeding behoren tot het domein van de God Tyr,
wat rechtspraak en het lot samenbrengt op één plaats: de bron van Urd.
In de oude teksten lezen we dat de Nornen de wetten maken en dat de Goden bij de bron van Urd samenkomen om recht te spreken,
de Goden zouden dus gebonden kunnen zijn aan de wetten (en het lot) die door de Nornen vastgelegd zijn.
(Bron: Bek-Pedersen Blz. 17-18, 91-92)
Er bestaan verschillende versies van de Völuspá, in de ene versie komen de nornen uit de bron Urd, in een andere versie staat hier een hal;
beidden bevinden zich onder Yggdrasil. Verder lezen we ook in de Proza Edda in Skaldskaparmal 49 dat de Norn Urd uit de bron voortkwam.
De Nornen zouden dan oorspronkelijk watergeesten geweest kunnen zijn, ontstaan in de bron Urd.
(Bronnen: Bek-Pedersen Blz.75-76, 92-93,
Faulkes Prose Edda Blz. 121,
Wormhoudt Blz. 129,
Vermeyden/Quak Blz. 137,
Sacred-Texts.com Prose Edda page 186
en Crawford over the Völuspá on YouTube).
De wereldboom Yggdrasil draagt alle werelden en het zijn de Nornen die Yggdrasil verzorgen met water en modder uit de bron van Urd,
zoals te lezen in Völuspá 19 en in Proza Edda
in de "De begoocheling van Gyfli; 16".
De Nornen houden dus het leven van alle werelden in stand.
(zie Völuspá 19 in Crawford's Edda Blz. 6,
Larrington's Edda Blz. 6,
Otten's Edda Blz. 5
en in de Proza Edda:
Byock's Blz. 27-28,
Faulkes Blz. 19,
Vermeyden Blz. 37,
zie ook:
Asraaf Blz. 74,
Bek-Pedersen Blz. 92).
Spinnen de Nornen een web?
Op de afbeelding hiernaast zie je het rune-achtige Wyrd-web. In sommige boeken en in de TV-serie Vikings
wordt de indruk gewekt dat dit een oeroud symbool is en we komen dit symbool zelfs zonder enige vorm van
voorbehoud tegen in het boekje over de Norns van Irisanya Moon (Blz.25).
Het symbool van het Wyrd-web hiernaast zien we voor het eerst in een boek van Jan Fries: "Helrunar" en later ook nogmaals
in het boek "Stav" van G.D. Butcher; beidde boeken zijn voor het eerst gepubliceerd tegen het einde van de 20ste eeuw.
Het is dus geen oud Noors symbool maar een symbool voor het eerst gecreëerd tegen het einde van de 20ste eeuw.
Jan Fries duidt dit symbool in zijn boek verder niet en Butcher noemt het "het web" dat alles bijeenhoudt en waarin alle
Runen terugkomen. Pas later is men dit symbool als symbool voor het "Wyrd web" gaan duiden. Dit symbool gaat dus niet
terug op een oude geschiedenis en was niet bekend in de Oud-Noorse mythologie.
(Bronnen:
Mimisbrunnr.info,
YouTube: Arith Härger,
Jackob Todsson)
Zoals we hierboven hebben gezien snijden de Nornen het lot in staven, in planken of in Yggdrasil.
In enkele teksten is er sprake van een draad:
2 |
's Nachts in de hoeve kwamen de Nornen, |
3 |
Ze vlochten het koord van het lot, |
4 |
In het oosten en westen verborgen zij de einden, |
|
(De eerste ballade van Helgi Otten, Edda Blz. 122) | |
Jackson Crawford vertaald deze twee laatste stanza's als volgt: "They decided his fate
with their power, when they broke the walls of Bralund.
They had bands made of gold; they laid them down under the night-time sky.
They hid their ends, in the east and west, to show the borders of the lands this king would rule.
One of the Norns hid the third end in the north; she said it would hold forever."
Carolyne Larrington vertaald deze twee stanza's zo: "They plied very strongly the strand of fate,
as strongholds were breaking in Bralund, they prepared the golden threads and fastened it
in the middle under the moon's hall. East and west they concealed its ends, the prince possessed all the land between;
Neri's kinswoman to the north threw one fastening; she said it would hold for ever."
(Poetic Edda: Crawford Blz. 190,
Larrington's Edda Blz. 111,
Otten Blz. 122)
In deze tekst is er sprake van gouden draden die hier het gebied markeren waarover deze prins in de toekomst als koning zal heersen.
In de Nederlandse vertaling van Otten wordt beschreven dat deze gevlochten was door de Nornen, in de Engelse vertalingen
lezen we helemaal niet hoe de draad gemaakt is. De draden zijn hier niet geweven en ook van een web is hier geen sprake.
Het is volgens verschillende bronnen die ik geraadpleegd heb dan ook onwaarschijnlijk dat de Nornen zich bezighielden met weven, dat het lot
geweven zou worden komt uit de Griekse mythologie waar sprake is van drie schikgodinen;
de Moirai, die het lot weven.
Het Wyrd web is dus een moderne ontwikkeling; een culturele mix van Noorse en Griekse mythologie. Hier is op zich niets mis mee,
tijdens het Heksia 2023 festival nam ik deel aan een indrukwekkende Wyrd-web ceremonie.
Het is echter onjuist om dit te presenteren alsof het zou terug gaan naar een oeroud gebruik terwijl het een modern ontwikkeld ritueel is,
met moderne symboliek (de tekeningen hierboven in de zijkolom) en een moderne naam: het Wyrd-web.
(Bronnen: Bek-Pedersen Blz.75-76, 128-130,
Simek Blz.236-237,
Vermeyden/Quak Blz. 136-139,
Jackson Crawford about the Norns on YouTube
and about the Greek Moirai on YouTube en op
Wikipedia)
Een andere tekst die wel aangehaald wordt in verband met het spinnen van de Nornen is "De ballade van Völund"
ofwel de Völundarkviða, de eerste stanza's:
1 |
Vanuit het zuiden vlogen meisjes door het sombere woud, |
2 |
Een van hen, een lieflijk meisje, |
|
(Völundarkviða 1-2 Otten, Edda Blz. 98) | |
Carolyne Larrington vertaald deze twee stanza's zo:
"Girls flew from the south across Myrkwood,
strange, young creatures, to fulfil fate; there on al lake shore they sat to rest, the southern ladies spun precious linen.
One of them began to enclose Egil in her arms, the flair living girl in bright embrace; Another was Swanwhite, she
wore swan feathers; and the third, their sister, wound her arms around Volund's white neck."
In deze tekst zien we drie jonge dames die vlas spinnen en ook het lot wordt genoemd, doch
deze drie jonge dames moeten hun lot hier ondergaan; ze zijn geen nornen die het lot bepalen.
In de gehele tekst van de Völundarkviða worden geen nornen genoemd, in het proza deel
van deze tekst duid men deze vrouwen echter als Walkuren.
De namen van de vrouwen; Hervör en Hlaðguðr zijn inderdaad Walkure namen met een strijd gerelateerde betekenis.
De betekenis van de naam van de derde vrouw; Qlrún lijkt met geluk te maken te hebben. Een van de vrouwen wordt omschreven
als zwaan-wit en kleding met zwanenveren, alle drie de vrouwen zijn komen vliegen vanuit het zuiden.
In de Völsungasaga wordt de Walkure Brynhildr in verband gebracht met een zwaan; "Ze zat in haar zetel als een
zwaan op een golf, ze had een zwaard in haar handen, een helm op haar hoofd en ze droeg een maliënkolder."
(Saga van de Volsungen 29, Otten Blz.92,
zie ook Herrmann Blz. 60).
Jackson Crawford vertaald dit als volgt: "She answered with sadness, sitting in her seat like a swan on a wave,
dressed in chainmail with a sword in her hand and a helmet on her head."
(Saga of the Volsungs 27, Crawford Blz.51).
De drie dames in deze tekst zijn dus Walkuren die hun lot ondergaan, geen Nornen die het lot bepalen.
In de Darraðarljóð komen we ook wevende Walkuren tegen; ze weven met speren en ingewanden:
zie op YouTube: Jackson Crawford: Darraðarljóð: The Valkyries' Song of the Spear.
De Walkuren orkestreren hier het strijdtoneel en kiezen uit de overledenen de meest dappere strijders.
(Bronnen: Bek-Pedersen Blz. 123-127, 132-145,
Saga van Njal, Hfd. 157 met Darraðarljóð, Otten Blz.391-394,
Boudicca.de/nl/).
Het lot in de Noorse mythologie
In de Noorse mythologie lezen we dat de nornen bij onze geboorte het tijdstip van onze dood al in een tak of in de wereldboom
gekerft hebben. Het Oud-Noorse woord dat voor het lot gebruikt wordt is niet Urd (Wyrd), Urd wordt alleen gebruikt voor de naam van de betreffende Norn.
Het Oud-Noorse woord dat meestal voor het lot gebruikt wordt is Ørlög; verwant aan het Nederlandse
'Oorlog'.
Het bekent hier dat wat is neergelegd (= lög) vanuit (= Ør) naar we aannemen de Nornen.
Het lot werdt verder ook wel aangeduid als 'Aldr lag'; 'Aldr (leeftijd) Lag (neer- of vastgelegd)', of 'Sköp (gevormd)',
vaak in combinatie met de Norns. Wanneer men in de Noorse mythologie over het lot spreekt gebruikt men dit soort woorden, nergens gebruikt
men de naam van de Norn Urd als synoniem voor het lot; een uitdrukking zoals het 'net of web van Urd' kom je dan ook niet tegen in de oude
Noorse mythologische teksten van de Edda's en de Saga's.
Wat we wel tegenkomen is dat het gesproken woord van de Nornen het lot kan bepalen;
"No man outlasts the evening after the norns have given their verdict"
(Edda, Hamðismál 30, Larrington Blz.234)
"No man can overcome Urd's decree - even if it's been shamefully laid down"
(Edda, Fjölsvinnsmál 47, Larrington Blz.267)
Uit de oude teksten blijkt dat er geen ontkomen is aan het lot; wanneer het je tijd is, is het je tijd. Dit klinkt fatalistisch maar dat
hoeft het helemaal niet te zijn. Immers wanneer de dag wanneer je sterft vaststaat en je hier niets aan kan veranderen: dan kan je dus
doen waarvan jij denkt dat het goed of dapper is. In de Vikingtijd kon je een gevecht aangaan: was het je tijd niet dan zou je het overleven,
was het je tijd wel, dan zou je die dag toch sterven, of je nu eervol zou vechten of voor een gevecht op de vlucht zou gaan.
Aangezien de dag dat je sterft toch al vaststaat, verdwijnt de angst om te sterven, en dus om te leven, naar de achtergrond.
Zodoende kan het bevrijdend werken om toch vooral jezelf te zijn, ongeacht de consequenties!
Uit de Edda teksten hierboven zou je tevens kunnen halen dat het lot blijkbaar niet altijd al in hout gekerft is bij je geboorte,
aangezien de nornen ook 'een vonnis' (verdict) kunnen uitspreken vergelijkbaar met een rechtsge-ding, waaraan men dan niet zal kunnen
ontkomen. De Nornen kerven het lot bij Urðarbrunnr; Urd's bron, alwaar ook de Goden samenkomen om recht te spreken.
Het lot kan dus deels bij je geboorte in hout gekerft worden, doch wellicht dat iemands daden mede bepalend zijn voor het lot.
Er zijn vele Nornen, mogelijk heeft ieder z'n eigen Norn. Mensen met een gunstig lot hebben goede Nornen, mensen met een ongunstig lot
zouden dan een slechte Norn hebben, doch mogelijk heeft dat weer niet met de Nornen te maken maar met je voorouders
en kan je je leven voor een groot deel zelf bepalen, behalve dan de dag wanneer je sterft...
(Bronnen: Asraaf Blz. 77,
Bek-Pedersen Blz. 24, 34-35, 182-183,
Jackson Crawford on YouTube)
Urd & Wyrd
De Nornen worden nergens in verband gebracht met weven, dus het lot is niet het 'net van Urd' of het 'web van Wyrd'.
Het woord "Wyrd" is de Oud-Engelse vertaling van het Oud-Noorse "Urd", de uitdrukking "Wyrd" heeft
dus niets van doen met de Oud-Noorse mythologie zoals we die tegenkomen in de Edda's en in de Saga's. Ik denk dat mensen die zich met de Oud-Noorse
mythologie bezighouden woorden zoals "Wyrd" en het "Web van Wyrd" dan ook niet zullen gebruiken.
Het woord "Wyrd" komen we wel tegen in Oud-Engelse teksten zoals Beofwolf en hierin verwijst men met het woord "Wyrd"
naar een onpersoonlijk lot, men verwijst daarmee niet naar de Oud-Noorse schikgodinen, naar de Nornen.
(Bronnen: Bek-Pedersen Blz. 142-143,
Jackson Crawford on YouTube).
De term "Wyrd" werd populair na het verschijnen van het boek "The Way of Wyrd"
van Brian Bates in 1983, gevolgd door "Wisdom of the Wyrd" in 1996.
Zoals we in dit artikel al zagen ontstond het symbool voor het "Web van Wyrd" in de negentiger jaren van de vorige eeuw.
De begrippen "Wyrd" en het "Web van Wyrd" zijn moderne concepten geïnspireerd op de oud-Noorse mythologiën,
doch komen zelf niet in die mythologiën voor.
(Zie ook: Bek-Pedersen Blz. 166-172,
Mimisbrunnr.info).
Er zijn inmiddels verschillende boeken over "Wyrd" verschenen, hierin heeft men het mijns inziens echter over het onpersoonlijke 'lot' zoals we dat
ook in Beowulf tegenkomen. In deze boeken komen we ook het moderne symbool voor het "Web van Wyrd" tegen alsof het om een oeroud
symbool zou gaan, waardoor ik dit soort boeken niet serieus kan nemen aangezien ze bewust een verkeerde voorstelling van zaken geven.
Zoals ik al schreef heb ik niets tegen moderne interpretaties zoals het "Web van Wyrd", tijdens het Heksia 2023 festival
nam ik deel aan een indrukwekkende Wyrd-web ceremonie.
Het is echter onjuist om dit te presenteren alsof het zou terug gaan naar een oeroud gebruik terwijl het een modern ontwikkeld ritueel is,
met moderne symboliek (de tekening in de zijkolom) en een moderne naam: het Wyrd-web.
De Nornen
De Nornen komen voort uit en zijn verbonden met een bron bij de wereldboom Yggdrasil.
De Nornen zijn onlosmakelijk verbonden met het lot, dat ze kerven uit hout of met een gesproken decreet of vonnis kunnen actualiseren.
Er zijn geen teksten in de Oud-Noorse mythologie die de Nornen in verband brengen met spinnen of weven, het unieke van de
Nornen in vergelijking met schikgodinnen uit andere culturen is dat ze het lot uit hout kerven. De Nornen zijn geheel
zelfstandig en bepalen zowel het lot van mensen als dat van alle andere wezens, inclussief de Goden en Godinnen. Hoewel voor dat laatste
de aanwijzingen wat mager zijn. De afkomst van de Nornen is in mysteries gehuld; komen ze voort uit de Bron van het Lot? Zijn het reuzinnen?
Zijn Nornen geen volk maar is het een functie die door afstammelingen van de Asen, Elfen en Dwergen ingevuld kan worden?
Zowel in de oude teksten als vanuit de archeologie zijn er nergens aanwijzingen gevonden dat men in de Oud-Noorse tijden de Nornen vereerden
of gunstig probeerde te stemmen. De Nornen zijn blijkbaar niet beïnvloedbaar.
(Bronnen: Bek-Pedersen Blz. 14, 20-21,
Goos Blz. 222)
Ook de aandacht voor de Nornen met het Wyrd web is dus een moderne ontwikkeling. Wellicht vindt men de Nornen
zo interessant omdat er zo weinig over hen bekend is. Er zijn maar weinig goede studie's verschenen rond de Nornen.
Wie zich verder wil verdiepen in de Nornen kan ik het boek: "The Norns in
Old Norse Mythology" van Karen Bek-Pedersen zeer aanbevelen!
De Drievoudige Wet
Geschreven door Martin Roek - Update op 20 Augustus 2016
Vanuit India kennen we het begrip Karma; de wet van oorzaak en gevolg.
The Wiccan Rede heeft het over een Drievoudige Wet; een soort van versterkte turbo karma.
Is deze Drievoudige Wet te vergelijken met Karma of is het heel iets anders?
